اغلب دوستاني که براي مشاوره به من مراجعه مي کنند مي گويند: «يک ايده خوب براي فروش آنلاين دارم. يک سايت شيک و جذاب لازم دارم. بعد از اينکه سايت را راه اندازي کردم مردم به سايتم سر مي زنند و از من خريد مي کنند چون ايده فوق العاده اي دارم. تنها چيزي که لازم دارم اين است که ببينم چطور مي توانم سايتم را بين مردم تبليغ و معرفي کنم!»
دو ايراد اساسي در اين کليشه ذهني وجود دارد. نخست اينکه فرآيند فروش و بازاريابي آنلاين مدل خاصي دارد که بايد رعايت شود. بنابراين فرآيند واقعي، از چيزي که در ابتدا به نظر مي رسد پيچيده تر است. اشکال دوم اين است که اين دوستان خودشان را از اين معادله حذف کرده اند!
گاهي مديران و کارآفريناني نزد ما مي آيند و تحت تاثير عملکرد و محتواي سايت «مدير سبز» از ما تقاضا مي کنند چيزي شبيه آن برايشان بسازيم. ما به اين افراد مي گوييم ?? درصد موفقيت سايت ناشي از شيوه مديريت آن است نه ظاهر يا نرم افزار آن! ولي مردم از بيرون تصور ديگري دارند.
تقليد سايت کار راحتي است. آيا مي دانيد فقط در ايران چند نفر از قالب سايت برايان تريسي کپي کرده اند؟ ولي آيا موفقند؟ اما مديريت سايت چطور؟ اين راز بين ما و شما بماند: کساني که خودشان را از معادله وب سايت حذف کرده اند، اغلب شکست مي خورند. کليشه ذهني آنها اينست: «اينترنت يک فناوري پيشرفته است که براي آسان کردن کارها آمده است و اين روزها کامپيوترها خودشان مي توانند خيلي کارها بکنند. فقط کافي است که کامپيوتر را روشن و به اينترنت وصل کنيد و يک سايت شيک و نرم افزار قدرتمند داشته باشيد. بقيه ماجرا خودش رو به راه مي شود.» و بقيه ماجرا رو به راه نمي شود چون سايت ساختن کافي نيست. نقش خودتان بيشتر از سايت است!

مهمترين عوامل موفقيت يک سايت کدامند؟
اگر از شما بپرسند مهمترين عوامل موفقيت يک سايت چيست چه پاسخي داريد؟ ايده خوب؟ زيبايي؟ مطالب مفيد؟ بازديدکنندگان فراوان؟ کداميک؟ نظرات مختلفي در اين زمينه وجود دارد. بعضي معتقدند پاسخ اين سوال بستگي به اين دارد که درباره چه نوع سايتي صحبت مي کنيم. به عنوان مثال مي توان پرسيد آيا مهمترين عامل موفقيت يک سايت خبري با موثرترين عامل کاميابي يک سايت هنري يکسان است؟ شما چه فکر مي کنيد؟
يک راه براي يافتن پاسخ اين سوال آن است که تجربيات موسسان و گردانندگان موفق ترين سايت هاي وب در اينترنت را بررسي کنيم و کنار هم بگذاريم. البته در مورد هر يک از اين سايت ها بايد توجه کنيم که ممکن است تصادفا يک عامل خاص مثل «داشتن ايده بکر و جالب» بسيار چشمگير باشد. اين موضوع ممکن است باعث شود که تصور کنيم همان عامل، مهمترين دليل موفقيت آن سايت بوده است. اما گاهي مشاهده مي کنيم که ايده تکراري است اما سايت با موفقيت چشمگيري روبرو مي شود.
سايت جستجوگر گوگل اولين موتور جستجو در اينترنت نبود، پيش از آن مدتها ياهو يکه تاز ميدان بود. قبل از راه اندازي سايت فيس بوک نيز چندين شبکه اجتماعي ديگر نيز در اينترنت برپا شده بودند و ميليون ها کاربر داشتند. پس چرا اين دو به چنين موفقيتي رسيدند؟ سايت گوگل حتي طراحي ساده اي دارد. بدون شک سايت هاي بسياري را مي توان در اينترنت پيدا کرد که در عين سادگي بسيار زيباتر از گوگل هستند. پس شايد زيبايي هم به تنهايي مهمترين عامل موفقيت نباشد.
خوشخبتانه مديران و گردانندگان خيلي از سايت هاي موفق بعد از تثبيت موقعيت خود در اينترنت اقدام به انتشار کتاب ها و يا مقالاتي درباره داستان موفقيت خود کرده اند. حال مي خواهيم چکيده اي از مهمترين عوامل موفقيت يک وب سايت را که برآيند نظرات بسياري از پيشگامان دنياي اينترنت را با هم مرور کنيم. تقريبا همه اين عوامل مهم هستند و ترتيب آنها در اينجا چندان مهم نيست.

?. طراحي سايت شيک و جذاب
طراحي گرافيکي زيبا و چشمگير مسلما در جذب مخاطب تاثير دارد. البته اين عامل به تنهايي تاثير زيادي در موفقيت يک سايت ندارد حتي اگر در شروع کار، توجه زيادي از کاربران را جلب خود کند. يک سايت زيبا که از نظر محتوايي ضعيف باشد و يا از نظر کارايي فايده اندکي به کاربران خود برساند به زودي از فهرست سايت هايي که مردم دوست دارند مرتب به آنها سر بزنند خط مي خورد. سايت نبايد يکبار مصرف باشد.

?. کاربران فعال
بزرگان و پيشگامان وب معتقدند کاربراني که بازمي گردند باارزش ترين دارايي يک سايت هستند. به همين دليل همه تلاش هاي يک سايت موفق بايد معطوف به دو هدف باشد: جذب مخاطبان تازه و حفظ بازديدکنندگان قبلي (بازگرداندن کاربراني که قبلا يک بار به سايت شما آمده اند). واضح است که همه تلاش هاي يک سايت مثل ارتقا کيفيت و تنوع خدمات و يا زيبايي آن با هدف کسب رضايت کاربران است. بنابراين تا کاربراني نباشند، ساير هدف هاي يک سايت نيز معنا و مفهومي پيدا نمي کند. تجربه نشان داده که سايت هايي که مخاطب دائمي و کاربران فعال و وفاداري ندارند، خيلي زود به سمت کاهش فعاليت و حتي خاموشي کامل حرکت مي کنند.

?. بودجه و درآمد سايت
يک عامل مهم ديگر در موفقيت سايت وب، داشتن بودجه است. راه اندازي يک سايت ممکن است در ابتداي کار بسيار کم هزينه به نظر برسد. يک کامپيوتر معمولي، يک خط اينترنت پرسرعت، يک دامين، يک ميزبان (هاست) ارزان قيمت و يک نرم افزار CMS اپن سورس با قالب رايگان مي تواند منجر به راه اندازي يک سايت با حداقل بودجه ممکن شود. اما اين تازه شروع داستان است.
بسيار از سايت هاي وب پس از چندماه فعاليت متوقف مي شوند، تنها به اين دليل ساده که توجيه اقتصادي ندارند. البته مي توان بعضي از سايت هاي شخصي يا وبلاگ را تنها با اتکا به عناصري چون عشق به نوشتن مدتي اداره کرد، اما حتي در چنين مواردي نيز ممکن است بعد از مدتي، انگيزه صاحب سايت براي به روز نگه داشتن آن به شدت کاهش يابد. هدف يک سايت هرچه باشد، چه انتفاعي و چه غير انتفاعي، به ناگزير نيازمند بودجه و توجيه اقتصادي است.

?. بازاريابي و رتبه در موتورهاي جستجو
يک عامل مهم ديگر در موفق شدن يک سايت، تبليغ خودش در ساير پايگاه هاي اينترنتي، به ويژه در موتورهاي جستجو است. روش رايگان براي ظاهر شدن در نتايج موتورهاي جستجو، رعايت نکات دقيقي است که از سوي سازندگان اين موتورها به عنوان راهکارهاي افزايش رتبه سايت منتشر شده است. اين روزها سايت گوگل با در اختيار داشتن حدود ?? درصد بازار جستجوهاي اينترنتي همچنان به عنوان مهمترين سکوي تبليغ و معرفي يک سايت مطرح است.
سايتي که برنامه مشخصي براي تبليغ و بازاريابي خود ندارد، در کهکشان اينترنت نسبتا ناشناخته خواهد ماند، حتي اگر بسيار بزرگ باشد. بنابراين به فکر يک برنامه مدون و حساب شده براي معرفي سايت خود در اينترنت باشيد. نگوييد سايتم به تدريج و خود به خود (به دليل لياقت يا محتوا يا زيبايي اش) در اينترنت شناخته خواهد شد، بلکه يک برنامه تهاجمي و حساب شده براي مطرح کردن خود در اينترنت طراحي کنيد.

?. محتواي خواندني و رايگان
تازه ترين پژوهش هاي ميداني درباره دلايل استقبال گسترده از سايت ها نشان مي دهد که عامل «کنجکاوي کاربران» نقشي بنيادي در موفقيت يک سايت دارد. به همين دليل است که با وجود به ميدان آمدن ميليون ها سايت جديد، دو گروه از سايت هاي اينترنتي همچنان بيشترين بازديدکنندگان را دارند: رسانه هاي اجتماعي و موتورهاي جستجو. اغلب کاربران کنجکاوند بدانند «امروز چه اتفاقاتي براي دوستانم افتاده است؟» اهميت عامل کنجکاوي ما را به سمت عامل مهمتري هدايت ميکند: محتواي خواندني و رايگان. سايت هاي موفق هميشه مطالب تازه اي براي مخاطبان خود دارند.
بعضي از صاحبان سايت ها فکر ميکنند داشتن محتواي خواندني و رايگان فقط براي سايت هاي خبري و مقاله اي واجب است. اما اين تصور اشتباه است. موضوع فعاليت يک سايت هرچه باشد، براي موفقيتش لازم است مطالب خواندني در زمينه فعاليت خود منتشر کند. مثلا اگر سايت يک رستوران مقالاتي درباره اصول تغذيه مناسب، رژيم غذايي و نيز ارزش غذايي هر نوع غذا منتشر کند، بدون ترديد اين کار منجر به افزايش فروش آن رستوران نيز خواهد شد. همواره به ياد داشته باشيد که محتواي خواندني و رايگان مثل آهنربايي عمل مي کند که هم کاربران بي حوصله و سرگردان و هم کاربران کنجکاو و باهوش را جذب خود مي کند.

?. نرم افزار کارآمد
علاوه بر همه عوامل فوق يک عامل ديگر نيز تاثير زيادي بر موفقيت يک سايت دارد و آن برخورداري از يک نرم افزار کارآمد براي مديريت محتوا و اطلاعات سايت است. ممکن است تصور کنيد يک نرم افزار کارآمد وب نرم افزاري است که قابليت هاي متنوع و فراواني داشته باشد يا اينترفيس (رابط کاربري آن) خيلي خوش دست طراحي شده باشد. البته اين دو عامل در ارزيابي کيفيت و کارايي يک نرم افزار بسيار مهم هستند. اما از آنجايي که دنياي وب بسيار پرشتاب است و خيلي زود نو به نو مي شود، کارآمدترين نرم افزارهاي تحت وب آنهايي هستند که همه عوامل موثر در موفقيت يک سايت را پوشش مي دهند و به اندازه کافي انعطاف پذيرند.
ممکن است از يک نرم افزار open source رايگان و بسيار پيشرفته براي پياده سازي سايت خود استفاده کرده باشيد و يک طراح وب، پوسته زيبايي را براي آن طراحي کرده باشد. تا اينجاي کار همه چيز عالي است، اما کافي است بخواهيد کوچکترين تغييري در ساختار اطلاعاتي يا نرم افزاري سايت خود ايجاد کنيد، آيا اين کار به آساني امکان پذير است؟ آيا همه صاحبان سايت ها برنامه نويسي وب بلدند؟ آيا دسترسي به برنامه نويس مسلط به کار با نرم افزار مورد استفاده شما آسان است؟ از همه اينها مهمتر، آيا نر م افزار مورد استفاده شما عواملي مانند پشتيباني از کاربران، بازاريابي، کسب درآمد از سايت و تبليغات، بالابردن رتبه در موتورهاي جستجو و دسترسي آسان به محتواي سايت را به خوبي پوشش مي دهد؟ اينها سوالاتي است که بايد از ابتدا به فکر آن باشد تا بتوانيد همگام با تحولات شبکه اينترنت و عادت ها و نيازهاي کاربران خود را به سرعت سازگار کنيد.

?. مهمترين عامل موفقيت: مدير خوب!
غالبا تصور مي شود يک سايت خوب و موفق قائم به ذات خودش است. يعني مجموعه اطلاعات و سيستم نرم افزار آن است که باعث موفقيت آن شده است. اطلاعات خوب و سيستم نرم افزاري کارآمد صد البته در موفقيت يک سايت تاثير به سزايي دارند اما به نظر من آنچه که فراتر از همه اين عوامل عمل مي کند و معمولا مورد غفلت واقع مي شود «عامل انساني» است.
شايد تصور کنيم بدون درنظر گرفتن عامل انساني و صرفا با تکيه بر مطالب خوب و نرم افزار خوب مي توان سايت موفقي داشت. تحقيقات نشان مي دهد مهمترين عامل موفقيت يک سايت وب، آگاهي و عملکرد فردي است که آن را مديريت مي کند. يک راننده ناشي ممکن است يک خودرو آخرين مدل را به ديوار بکوبد و متوقف شود، اما يک راننده ماهر مي تواند مسافرانش را با يک خودرو قديمي زوار در رفته، صحيح و سلامت به شهر ديگري برساند. کداميک از اين دو خودرو واقعا موفق ترند؟!
اهميت مدير سايت در اداره يک وب سايت آنقدر زياد است که «يک مدير خوب مي تواند عيوب محتوايي و نرم افزاري سايتش را با کوشش و هوشمندي خود پوشش دهد». نمي شود از سايتي که به تازگي راه اندازي شده انتظار داشت از نظر محتوايي جامع و از نظر نر م افزاري انعطاف پذير و بي نقص باشد، اما مي توان توقع داشت که يک مدير دلسوز و با پشتکار، همه موانع پيش روي يک سايت را براي رسيدن به موفقيت نسبي يک به يک از پيش رو بردارد. لازمه چنين مديريتي داشتن بينشي عميق از ماهيت وب، آگاهي از مشکلات روزمره مديريت يک سايت و تلاش براي کسب مهارت هاي لازم در اين زمينه است. در شماره بعد درباره «?? خصوصيت مهم مدير وبسايت» صحبت خواهيم کرد.